Khái niệm Brexit là gì xuất hiện khi Anh rời khỏi EU và thu hút sự quan tâm của thế giới khi nó diễn ra. Không chỉ tác động đến mỗi Anh mà Brexit còn ảnh hưởng đến nhiều quốc gia khác và làm chao đảo thị trường toàn cầu, khiến giá trị của đồng bảng Anh giảm xuống mức kỷ lục. Vậy Brexit là gì? Hãy cùng Forex Dictionary tìm hiểu quá trình Brexit diễn ra như thế nào và tầm ảnh hưởng của nó ra sao bạn nhé.
Brexit là gì?
Brexit là thuật ngữ được kết hợp từ British và Exit để mô tả việc Anh tách khỏi Liên minh châu Âu. Ngày 31/01/2020 chính thức đánh dấu cột mốc rời khỏi EU của Anh sau 47 năm thành viên. Cụ thể, Brexit được tiến hành khi Anh quyết định tổ chức bỏ phiếu và trưng cầu ý dân về việc tách khỏi Liên minh châu Âu vào ngày 23/06/2016. Cuối cùng, phe ủng hộ Anh rời EU đã chiến thắng với 17,4 triệu phiếu bầu tán thành, chiếm tỷ lệ 51,9 % trước 48,1% muốn Anh ở lại Liên minh châu Âu. Kết quả trưng cầu dân ý này đã đưa Anh vào hành trình đàm phán để rời khỏi EU vào tháng 03/2017.
Brexit đánh dấu sự kiện Liên minh châu Âu mất đi một thành viên
Theo kế hoạch, Anh sẽ rời khỏi Liên minh châu Âu vào ngày 29/03/2019 nhưng đã bị hoãn lại đến ngày 31/10/2019 do cuộc họp của Hội đồng Châu Âu. Nếu thỏa thuận Brexit được phê chuẩn sớm hơn thì Anh đã có thể tách khỏi EU như kế hoạch. Thế nhưng đến ngày 30/01/2020 Anh mới chính thức tách khỏi EU.
Brexit được diễn ra như thế nào?
Tóm tắt sự kiện Brexit sau đây sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về Brexit là gì. Về cơ bản, Brexit là kết quả của một quá trình đàm phán kéo dài từ khi Anh bắt đầu trưng cầu dân ý cho đến khi đạt được những thỏa thuận của Anh và EU. Cụ thể:
Cuộc trưng cầu dân ý
Như những số liệu đã trình bày, kết quả của cuộc trưng cầu dân ý cuối cùng nghiêng về phe đồng ý để Anh rời khỏi EU. Vương quốc Anh đã tổng hợp kết quả này trên toàn bộ lãnh thổ của họ. Thế nhưng, quan điểm giữa từng khu vực lại có sự khác biệt. Cụ thể, trong 53,4% cử tri ủng hộ Brexit thì chỉ có 38% cử tri Scotland đồng tình. Theo những dữ liệu thống kê, Brexit chỉ có thể nhận được ít hơn 45% phiếu đồng ý nếu chỉ bỏ phiếu ở Wales, Scotland và Bắc Ireland.
Kết quả này đã đi ngược lại với kỳ vọng của thế giới và khiến thị trường toàn cầu chao đảo, làm cho giá trị của đồng bảng Anh giảm kỷ lục trong 30 năm trở lại đây. Sau đó, thủ tướng David Cameron giữ vai trò vận động cử tri bỏ phiếu để Anh ở lại Liên minh châu Âu đã từ chức vào ngày hôm sau. Thay vào vị trí lãnh đạo Đảng Bảo thủ và Thủ tướng đất nước vào tháng 07/2016 là bà Theresa May.
Đàm phán điều 50 trong hiệp ước Lisbon
Thỏa thuận về điều 50 hiệp ước Lisbon
Điều 50 hiệp ước Lisbon trong hiệu ứng Brexit là gì? Thuật ngữ này mô tả việc Liên minh châu Âu phác thảo quá trình cần thực hiện khi 1 quốc gia muốn tách khỏi EU. Nếu một quốc gia khởi động Điều 50 thì sẽ được xem như tuyên bố chính thức về việc muốn rút lui và là khởi đầu cho quá trình này. Theo đó, Anh chính là quốc gia đầu tiên trong khối Liên minh châu Âu viện dẫn điều 50 hiệp ước Lisbon.
Ngày 29/03/2017 là thời điểm Anh chính thức thực hiện quá trình tách khỏi khối EU thông qua việc bà May khởi động điều 50 hiệp ước Lisbon. Tính từ thời điểm nay, Anh đã có khoảng 2 năm để bắt đầu hành trình đàm phán về một mối quan hệ mới với Liên minh châu Âu.
Vào đầu tháng 06/2017 Anh và EU đã bắt đầu đàm phán cụ thể hơn về quá trình tách khỏi Liên minh châu Âu của Vương quốc Anh. Theo đó, họ sẽ thỏa thuận về “exit bill” hoặc “ divorce bill”, là những gì mà Anh phải trả cho Liên minh châu Âu sau khi rời đi. Ngoài ra, cuộc đàm phán này còn đề cập đến quyền lợi của người dân ở EU và công dân của khối EU đang sinh sống ở Anh.
Kế đến, các điều khoản backstop cho biên giới Bắc Ireland cũng được Anh và EU đồng thuận vào tháng 11/2018. Điều khoản này sẽ đảm bảo rằng đảo Ireland không có bất kỳ biên giới cứng nào dù Anh và EU thỏa thuận như thế nào. Thế nhưng, phía nghị viện Anh lại bỏ phiếu bác bỏ thỏa thuận này.
Boris Johnson trở thành Thủ tướng
Vào tháng 07/2019, Boris Johnson đã thay bà May giữ chức Thủ tướng, khi bà liên tục thất bại trong việc tìm kiếm sự đồng thuận của Nghị viện với những điều khoản đã đàm phán với EU. Đối với Boris Johnson, ông mang những tư tưởng và quan điểm cứng rắn hơn khi ủng hộ Brexit. Theo đó, ông khá rạch ròi với quan điểm rời khỏi EU vào tháng 10 là “do or die”, tức là “làm hoặc chết”. Thậm chí, Boris Johnson còn sẵn sàng để Anh rời khỏi Liên minh châu Âu mà không cần đạt được bất kỳ thỏa thuận nào.
Thủ tướng Boris Johnson với tư tưởng và quan điểm cứng rắn về Brexit
Anh và EU đã đạt được các thỏa thuận mới cho việc rời đi của Anh vào ngày 17/10. Trong đó, điều khoản backstop trước kia của bà May được thay thế bằng một điều khoản khác. Ông Boris Johnson cho rằng backstop” là “phản dân chủ” trong bài phát biểu đầu tiên của mình với vai trò là thủ tướng của nước Anh. Theo đó, ông tự tin rằng mình có thể đạt được các thoả thuận với Liên minh châu Âu mà không cần đến điều khoản về biên giới.
Vào tháng 08/2019, thủ tướng Boris Johnson còn ngăn cản các nghị sĩ không đồng thuận với thỏa thuận rời Liên minh châu Âu bằng cách yêu cầu Nữ hoàng Anh đình chỉ Quốc hội từ giữa tháng 9 đến giữa tháng 10 và được chấp thuận. Nhiều người cho rằng động thái của ông là một cuộc đảo chính và phía tòa án tối cao cũng chấp nhận với ý kiến này và bác bỏ yêu cầu của Boris Johnson vào ngày 24/09.
Quốc hội yêu cầu gia hạn thời gian rời EU
Trong suốt quá trình diễn ra đàm phán với EU, các đảng phái chính trị của Anh liên tục diễn ra các cuộc khủng hoảng. Nguyên nhân là do nghị sĩ của đảng Bảo thủ và Lao động không cùng quan điểm với các nhà lập pháp.
Theo kế hoạch, Anh dự tính sẽ rời EU vào ngày 31/10/2019 nhưng bị gián đoạn vì quốc hội yêu cầu chính phủ gia hạn thêm thời gian. Đồng thời, trì hoãn các quyết định thông qua điều khoản mới với EU. Vào tháng 9, thủ tướng Anh Johnson đã trục xuất 21 nghị sĩ đã bỏ phiếu kéo dài Brexit. Kế đến, ông đã khởi động cuộc tổng tuyển cử.
Cuộc bầu cử được tổ chức lần thứ 3 trong vòng chưa đầy 5 năm vào ngày 12/12/2019. Kết quả là đảng Bảo thủ của thủ tướng Anh chiến thắng với 364/650 ghế tại hạ viện vì các đối thủ của họ đến từ nhiều đảng phái khác nhau.
Sau cuộc bầu cử này, cuộc đàm phán với những thỏa thuận Brexit tiếp tục được thực hiện. Cuối cùng, vào ngày 31/01/2020 đánh dấu sự kiện Anh chính thức tách khỏi khối EU.
Một vài thông tin và khái niệm khác
Để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn Brexit là gì, chúng tôi sẽ trình bày khái niệm của một vài thuật ngữ liên quan. Cụ thể là No – deal Brexit là gì, thế nào là backstop cũng như các phe ủng hộ và phản đối sự kiện Brexit trên toàn thế giới.
No – deal Brexit là gì?
“No – Deal Brexit” hay “Brexit không có thỏa thuận” được dùng để mô tả việc thủ tướng Johnson sẵn sàng tách khỏi khối Liên minh châu Âu mà không cần đạt được bất kỳ thỏa thuận nào cả. Động thái này có thể dẫn đến hỗn loạn vì làm nảy sinh nhiều rào cản thương mại, kéo theo hàng loạt bất ổn trong những lĩnh vực như hàng không, dược phẩm và các thỏa thuận về hạt nhân.
Mặc dù cả Anh và Liên minh châu Âu đều cố gắng đàm phán về một kịch bản tốt nhất nhưng đã có thời điểm No-Deal Brexit có khả năng xảy ra rất cao. Khi đó, ở cả Dublin và Brussels đã tăng cường chuẩn bị cho kịch bản tồi tệ này.
Backstop là gì?
Sự kiện Brexit diễn ra cũng đồng nghĩa với việc Bắc Ireland cũng rời khỏi Liên minh châu Âu. Chính vì thế mà việc kiểm soát Biên giới Ireland dài 499 km trở nên quan trọng vì ở phía bắc và phía nam Ireland sẽ có những quy tắc thương mại nhất định sau khi Anh rời khỏi EU. Khi đó, biên giới ở Ireland cũng chính là biên giới đất liền nằm giữa Anh và Liên minh Châu Âu.
Vào năm 1998, hiệp định Belast đã được thiết lập cho một tương lai hoàn bình của Bắc Ireland với nhiều quy tắc và thể chế. Khi Brexit diễn ra, không bên nào đồng thuận việc khôi phục những biện pháp kiểm soát biên giới, hay còn gọi là biên giới cứng. Thế nhưng tình trạng buôn lậu và phạm tội sẽ tăng khi Anh rời khỏi hải quan EU mà bỏ qua bước kiểm tra an ninh ở khu vực biên giới này.
Vì vậy, backstop được đàm phán như một chính sách bảo hiểm mà 2 bên đều đồng thuận để tránh kịch bản tồi tệ. Cả Anh và Liên minh châu Âu đều thống nhất backstop là biện pháp cuối cùng được thực hiện khi không còn giải pháp nào hiệu quả hơn để hạn chế tình trạng biên giới cứng trong thỏa thuận về thương mại của 2 bên.
Thuật ngữ backstop được mô tả như biện pháp cuối cùng giữa EU và Anh
Sự ủng hộ và phản đối từ thế giới
Những quan điểm trái chiều khi sự kiện Brexit diễn ra không chỉ có trong nội bộ nước Anh mà còn xuất hiện với phạm vi toàn thế giới. Trong đó có sự ủng hộ và không đồng tình từ nhiều lãnh đạo khác nhau, như là:
Phe phản đối Brexit:
- David Cameron – Thủ tướng, Anh
- Mark Carney – Thống đốc, Ngân hàng Trung ương Anh
- Cựu Thủ tướng Anh George Osborne, John Major, Tony Blair và Gordon Brown
- Tổng thống Mỹ Barack Obama
Phe ủng hộ Brexit:
- Boris Johnson – Thị trưởng London
- Nigel Farage – Lãnh đạo UKIP của Anh
- Lãnh đạo đảng được tôn trọng ở Anh: George Galloway
- Bộ trưởng Tư pháp của Anh: Michael Gove
- Vladimir Putin – Tổng thống Nga
Tác động của Brexit đến nước Anh
Những thay đổi chính
Trước khi có sự xuất hiện của Brexit thì chưa từng có quốc gia nào rời khỏi Liên minh châu Âu. Thế nên, quá trình giải quyết yêu cầu này cũng mất nhiều thời gian và rất phức tạp khi phải xác định được mối liên hệ của 2 bên trong tương lai. Trước khi đi vào tìm hiểu các thay đổi chính, chúng ta sẽ cùng điểm qua một vài sự kiện khi Anh vẫn thuộc khối Liên minh châu Âu.
Những vấn đề khi Anh thuộc EU
Trước tiên là việc Anh trở thành một phần của liên minh hải quan EU. Khi trở thành thành viên của khu vực này, các nước sẽ được phép hoạt động thương mại tự do. Nhờ đó, các loại hàng hóa sẽ được giao dịch, lưu thông mà không mắc phải bất kỳ rào cản nào thông qua EU. Để đạt được cam kết này thì tất cả các thành viên đều phải áp dụng cùng một mức thuế nhập khẩu, cũng như mức thuế áp dụng cho hàng hóa nhập khẩu bên ngoài EU.
Như vậy, Anh cũng là một thành viên của thị trường chung EU, với những quy tắc và quy định trong việc thương mại tự do về hàng hóa, dịch vụ, con người và vốn. Quyền lợi khi là thành viên của liên minh hải quan và thị trường chung EU là mọi hàng hóa như dịch vụ thương mại, ngân hàng, dược phẩm và thực phẩm sẽ được lưu thông tự do trong EU.
Ngoài ra, người dân cũng được phép di chuyển tự do trong khu vực này và Anh cũng có mặt trong các chính sách quốc tế chung. Trong đó có thể nhắc đến chính sách đối ngoại và quốc phòng, cũng như những chính sách về thỏa thuận thương mại với những nước khác.
Các vấn đề chung hậu Brexit
Thế nên, khi Anh rời khỏi Liên minh châu Âu cũng đồng nghĩa với việc các chính sách tự do nêu trên trở nên vô hiệu. Khi đó, hàng loạt vấn đề phát sinh cần được giải quyết giữa Anh và EU để duy trì mối quan hệ hòa bình, ổn định và phát triển hậu Brexit.
Đối với nền kinh tế
Ảnh hưởng của Brexit đối với nền kinh tế là những tác động tiêu cực không chỉ với Anh, Ireland mà phần còn lại của EU cũng sẽ phải đối mặt. Hậu quả lớn nhất sẽ do Anh, Ireland, và các đối tác thương mại thân thuộc nhất gánh chịu. Cụ thể:
- Đối với Anh: Chắc chắn sẽ khó đạt được các thỏa thuận thương mại sau khi rời khỏi EU. Nhiều nhà kinh tế cho rằng bất kỳ thỏa thuận thương mại mới nào ở nơi khác cũng không đủ để bù đắp cho những tổn thương trong thương mại với Liên minh châu Âu.
- Đối với Ireland: Trong ngắn hạn sẽ chịu ảnh hưởng của tỷ giá đồng bảng Anh yếu hơn dù vẫn duy trì đà tăng trưởng. Điều này sẽ có lợi nếu bạn mua hàng hóa ở quốc gia này, nhưng lại là tín hiệu xấu cho những đối tác xuất khẩu ở thị trường Ireland.
Nhiều dự báo cho rằng trong vòng 1 thập kỷ tiếp theo, nền kinh tế Ireland có thể giảm thấp hơn từ 4 đến 7% khi Anh rời khỏi EU với những tổn thất lớn sẽ tập trung trong năm thứ nhất. Thậm chí nếu Brexit không đạt được những thỏa thuận nhất định thì nền kinh tế này sẽ gánh chịu những tác động tiêu cực nghiêm trọng và nhanh hơn.
Đối với đồng bảng Anh
Không quá bất ngờ khi giá trị của đồng bảng Anh giảm đi đáng kể so với đồng USD sau sự kiện Brexit. Đặc biệt là khi nền kinh tế và chính trị của quốc gia này chìm trong hỗn loạn.
Từ sau sự kiện Thứ tư đen tối, giá trị của đồng bảng Anh vốn đã suy yếu nay càng giảm mạnh hơn sau tác động của Brexit. Trong vòng 5 năm tiếp theo, sự kiện Brexit vẫn ảnh hưởng đến biến động của đồng bảng Anh.
Tác động rõ rệt nhất mà Brexit gây ra là giá trị đồng tiền của Anh đã giảm giá nhiều nhất trong vòng 30 năm sau kết quả trưng cầu dân ý. Sau đó, đồng bảng Anh tiếp tục giảm mạnh với 2 đà giảm khác và duy trì tình trạng nào trong năm 2017 và 2019. Cho đến tháng 08/2021, đồng bảng Anh chính thức đạt mức đáy mới so với EUR và USD.
Giá trị của đồng bảng Anh so với Euro từ sự kiện Brexit
So với tháng 06/2016 khi cuộc trưng cầu dân ý diễn ra với năm 2021, thì giá trị đồng tiền của Anh đã yếu hơn 15%. Thậm chí yếu hơn 20% trước thời điểm Hoàng gia thông qua đạo luật trưng cầu dân ý vào tháng 12/2015.
Trong tương lai, khi tác động của Brexit vẫn còn đó thì đà giảm của đồng GBP tiếp tục được duy trì. Kèm theo đó là những cuộc đàm phán mới với thỏa thuận xoay quanh chủ đề Brexit.
Ảnh hưởng của Brexit đến thế giới
Sau khi khám phá tác động hậu Brexit là gì đối với bản thân nước Anh, bài viết sẽ trình bày ảnh hưởng của sự kiện này đến các nước còn lại của thế giới, cũng như với Liên minh châu Âu.
Đối với EU
Khi Brexit được chấp thuận thì Anh đã phải đối mặt với nhiều thách thức nhưng EU cũng không ngoại lệ. Đó là vì nền kinh tế của Anh giữ 1/6 giá trị GDP của khối Liên minh châu Âu. Ngoài ra, thị trường Anh còn là đích đến của 10% kim ngạch xuất khẩu của khối liên minh này. Có thể thấy, Anh rời khỏi EU sẽ khiến quy mô kinh tế của khối Liên minh châu Âu giảm đi đáng kể và thực tế diễn đúng như vậy. Bên cạnh đó, giữa Anh và Liên minh châu Âu đã hình thành những rào cản thương mại nhất định khiến cho 2 bên khó có thể đạt được những thỏa thuận như trước.
Nhiều người cho rằng Brexit chính là những dấu hiệu đầu tiên cho thấy một liên minh đang “hấp hối”. Đây có thể là một tiền lệ tiêu cực dẫn đến nguy cơ các thành viên khác trong khối liên minh cũng nối gót Vương quốc Anh và rời đi trong tương lai. Điều này dẫn đến khả năng khối liên minh châu Âu tan rã và nền kinh tế toàn cầu đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng. Đó là vì Liên minh châu Âu biến mất đồng nghĩa với việc khủng hoảng kinh tế toàn cầu xuất hiện. Sự kiện Brexit như một tín hiệu để EU xem xét và thay đổi những chính sách về kinh tế, chiến lược và địa vị chính trị của mình trên thế giới.
Đối với thế giới
Nhắc đến hậu quả mà Brexit để lại cho những quốc gia khác thì phải kể đến Hoa Kỳ. Theo đó, Mỹ đã phải đối diện với những tác động tiêu cực từ mối quan hệ thương mại và đầu tư của họ đối với Vương quốc Anh. Cụ thể trong khu vực châu Âu, Anh chính là đối tác thân thuộc và quan trọng của Mỹ về thương mại nên khi Anh rời khỏi Liên minh châu Âu, Mỹ cũng mất đi những cơ hội tiềm năng để tiếp cận thị trường EU. Chính việc này đã khiến các doanh nghiệp ở Hoa Kỳ giảm doanh thu và lợi nhuận. Từ đó, buộc họ phải ra quyết định rời bỏ thị trường Anh và tìm kiếm cơ hội ở những nước thành viên khác của Liên minh châu Âu.
Ngoài Hoa Kỳ, Nhật Bản là một trong những quốc gia châu Á chịu ảnh hưởng nặng nề từ sự kiện Brexit. Theo đó, họ đã phải gánh chịu những thiệt hại về nguồn đầu tư và các chính sách cải tổ nền kinh tế cũng bị tác động khi đồng Yên tăng giá.
Quan hệ thương mại giữa EU và Trung Quốc trong thời gian gần đây đang phát triển khác tốt. Tuy nhiên, thị trường EU đã biến động và chao đảo khi Anh quyết định tách khỏi Liên minh châu Âu khiến nền kinh tế Trung Quốc cũng bị ảnh hưởng đáng kể.
Đối với Việt Nam
Sự kiện Anh tách khỏi EU ảnh hưởng đến Việt Nam thông qua những thay đổi trong chính sách thuế quan của Liên minh châu Âu. Vậy nên mối quan hệ về chiến lược kinh doanh của Việt Nam với Anh và Liên minh châu Âu cần được cân nhắc và điều chỉnh. Trong đó, hiệp định thương mại Việt Nam – EU (EVFTA) trở thành mối quan tâm hàng đầu, đặc biệt là khi quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Vương quốc Anh bị ảnh hưởng bởi chính sách thương mại và thuế quan mới của Anh.
Tuy nhiên, sự kiện Anh rời khỏi Liên minh châu Âu cũng mang đến những mặt tích cực nhất định. Cụ thể là tạo ra những cơ hội đầu tư tiềm năng cho nhiều quốc gia khác trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Lý do là vì Liên minh châu Âu cần khắc phục chỗ trống mà Anh để lại hậu Brexit bằng cách tìm những đối tác mới hoặc cải thiện mối quan hệ với những đối tác cũ. Nhìn chung, sự kiện Brexit đã khiến Liên minh châu Âu trải qua những thay đổi lớn về quy mô và sự ổn định trong mọi mặt. Cuối cùng, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam có thể giảm khi sức khỏe thị trường yếu.
Sự kiện Brexit là gì đã được Forex Dictionary trình bày cụ thể qua nhiều khía cạnh khác nhau. Nhìn chung, Brexit đã để lại những ảnh hưởng tiêu cực và tích cực nhất định đối với thế giới và Liên minh châu Âu. Qua bài viết, hy vọng bạn đọc đã có được cái nhìn toàn cảnh về chủ đề Brexit là gì, cũng như tác động của nó đến nền kinh tế thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng.
Tôi là Trang Thái Hùng – tác giả của những bài viết trên ForexDictionary, với kinh nghiệm hơn 5 năm trong lĩnh vực đầu tư tài chính tôi muốn chia sẻ đến bạn đọc các kiến thức mà tôi đã tích luỹ được, vững kiến thức chọn được nơi đầu tư an toàn lợi nhuận khủng không còn là chuyện quá khó.
